Negotin uz karakterističan geografski položaj sačuvao istorijske vrednosti - gradsko jezgro tradicionalne srpske palanke. Namerniku koji ušeta Ulicom Stanka Paunovića u grad učini se da je zašao među korice istorijskog udžbenika.
Kad se starim drumom sa obližnjeg Bukova, poznatog po istoimenom manastiru iz 14. veka, Poljoprivrednoj školi, jednoj od najstarijih u Srbiji, i vinogradima jedinstvene crne tamnjanike, božanskog mirisa i ukusa, namernik "spusti" u negotinsku dolinu i ušeta Ulicom Stanka Paunovića u grad, učini mu se da je zašao među korice kakvog istorijskog udžbenika.
Ova, ali i Ulica Kneza Mihaila, uz bočne Vojvode Mišića, pa i Dositejevu, i dalje govori onu istu priču o bogatom kulturnom nasleđu i tradiciji negovanja istinskih i trajnih vrednosti, koje su uticale da Negotin, uz karakterističan geografski položaj na tromeđi Srbije, Bugarske i Rumunije, još početkom 19. veka postane kulturno i trgovačko središte istočne Srbije.
Upravo je taj negotinski centar izuzetno značajan za istoriju grada i okoline. Odlukom Skupštine Srbije, još 1981. ova gradska zona proglašena je kulturnim dobrom pod zaštitom države, a ubrzo je, na osnovu te odluke, nad ovim prostorom uspostavljena nadležnost Zavoda za zaštitu spomenika kulture iz Niša.
- Kulturno nasleđe današnjeg gradskog područja Negotina karakteriše obiman i bogat fond objekata i celina, dominantno iz razdoblja 19. veka, koji za razvoj naselja predstavlja najznačajniji period. Nepokretna kulturna dobra razvrstavamo na nekoliko kategorija, od Hajduk Veljkove barutane, 1950. proglašene za kulturno dobro od izuzetnog značaja, preko Stare crkve, Mokranjčeve rodne kuće, starog gradskog jezgra Negotina, koji su pedesetih i osamdesetih godina 20. veka proglašeni za kulturna dobra od velikog značaja, pa do mnogobrojnih spomenika kulture, spomen-obeležja, zgrada i objekata, koje spadaju u red kulturnih i evidentiranih kulturnih dobara - kaže Dragana Paović, direktorka Zavoda za urbanističko planiranje i projektovanje opštine Negotin.
Značajni, i nema sumnje jedan od najlepših pečata Negotina, jeste kompleks Mokranjčeve rodne kuće u Ulici vojvode Mišića, sa autentičnom arhitekturom srpske varoške kuće 19. veka. Da nije bilo časovničara Milana Cajića, koji je tapijama dokazao da je kuća koju je nasledio od oca Mokranjčeva, Negotinci bi svom slavnom kompozitoru te 1934. sazidali novi dom.
- Mokranjčeva kuća nije dugo ostala u porodičnom vlasništvu. Stevanova mati Marija prodala je 1867. godine Stojanu Petroviću, trgovcu iz Negotina. Kasnije, 1889. godine, Mokranjčevu kuću i plac kupio je časovničar Dušan Cajić, a nasledio njegov sin Milan, takođe časovničar - kaže negotinski istoričar Nikola Plavšić.
Centralne negotinske ulice, Stanka Paunovića i kneza Mihaila, uz Vojvode Mišića su arhitektonski, ali i istorijski najočuvanije. Mnogi od ovih objekata su pod zaštitom i svi radovi u njima moraju se sprovesti isključivo po uslovima i nadzorom niškog Zavoda za zaštitu spomenika kulture.
- Čitava ulica ima karakteristike vremena u kojem je izgrađena. Fasada i stil gradnje su zadržali fizionomiju starog gradskog jezgra, a promenjeni su uglavnom izlozi, koji svojim izgledom ne narušavaju duh starog Negotina - kaže Nikola Škundrić, vlasnik jednog od lokala u Knez Mihailovoj ulici.
Uz Mokranjčeve "Rukoveti", legende o herojstvu Hajduk Veljka, crno vino koje se izlagalo na sajmovima širom Evrope, obilje voća, povrća, žita, stasavale su generacije Negotinaca. Pod okriljem tradicionalne srpske varoši stvorio se građanski sloj. Negotin je dobio svoj trg, svoju trgovačko-zanatsku čaršiju, hotel "Beograd", gradske kafane, park. Pozdravljalo se uz blagi naklon, služilo slatko uz kafu i cenilo znanje, rad, umetnost i poštenje.
- Rodio sam se u ovoj čaršiji u kojoj su svoje radnje imale sve zanatlije, kazandžije, ćurčije, opančari. Imala je ova ulica dušu, u njoj se pevalo, igralo, slavila se svaka radost i odbolela svaka tuga - kaže zlatar i numizmatičar Ljubivoje Radosavljević, jedan od starosedelaca Knez Mihailove, ulice zanatlija i trgovaca.
VELjKOVA BARUTANA
Na mestu legendarnog utvrđenja "Baba Finka" nikao je centralni gradski trg sa zgradom Opštine, crkvom Svete Trojice, sazidanom 1874. godine, i Hajduk Veljkovom barutanom, uz Crkvu Rođenja Presvete Bogorodice iz 1803. jedinog svedoka srpske revolucije.
TODORČETOV KONAK
Najstarija građanska kuća u Negotinu je konak kneza Negotinske nahije Todorčeta, podignuta sredinom 19. veka od tvrdog materijala, koja se nalazi u Ulici Stanka Paunovića. U njoj je danas smešten Muzej Hajduk Veljka. Preko puta Konaka je zgrada OŠ "Vuk Karadžić", građena 1910. po projektu beogradskog arhitekte Josifa Bukovca, još jedan od negotinskih objekata visokih graditeljskih vrednosti.
HOTEL "BEOGRAD"
Nekada glavni centar svih negotinskih zbivanja, Hotel "Beograd", osnovan daleke 1885. godine, pre tri godine ponovo je počeo da radi. Želeći da nastavi tradiciju najstarijeg hotela u Krajini, vlasnik Dragoljub Stanisavljević, u saradnji sa niškim Zavodom za zaštitu spomenika, omiljenom stecištu Negotinaca, vratio je prvobitni izgled.
Izvor: Novosti / Autor: Suzana M. Jovanović
